O Muzeum
Muzeum w Tarnowskich Górach jest instytucją kultury prowadzoną przez Gminę Tarnowskie Góry.
Od ponad 65 lat nasze Muzeum mieści się w zabytkowej Kamienicy Sedlaczka przy tarnogórskim Rynku. Na wystawach prezentowana jest zaledwie część bogatych zbiorów. Instytucję wyróżnia urozmaicony program wydarzeń kulturalnych, a także oferta edukacyjna i wydawnicza.
Historia
Muzeum w Tarnowskich Górach rozpoczęło swoją działalność w 1958 roku. Idea utworzenia miejskiego muzeum pojawiła się jednak dużo wcześniej. Jego zalążkiem miał być zbiór zabytkowych monet, przekazany tutejszemu magistratowi przez jednego z mieszkańców Tarnowskich Gór w 1886 roku. Trudno ustalić dalsze losy zaginionej kolekcji numizmatów: wiadomo, że w 1900 roku zbiór liczył 382 obiekty, a jego przejęciem zainteresowane było wrocławskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności.
Do koncepcji miejskiego muzeum powrócono w okresie międzywojennym. Z myślą o przyszłej instytucji zabezpieczono m.in. monety i dokumenty, wydobyte w 1927 roku z gałki wieży tarnogórskiego kościoła św. św. Ap. Piotra i Pawła. W kolejnej dekadzie, wraz z pojawieniem się planów turystycznego udostępnienia fragmentów tarnogórskich podziemi, rozpoczęto akcję gromadzenia zbiorów dla planowego muzeum. Fryderyk Antes, ówczesny burmistrz Tarnowskich Gór, wystąpił wtedy do władz państwowych o zgodę na utworzenie placówki. Starania te zostały jednak przerwane wybuchem drugiej wojny światowej.
Jedna z pierwszych wystaw w tarnogórskim Muzeum
Inicjatywę udało się sfinalizować dopiero w latach pięćdziesiątych minionego stulecia dzięki zaangażowaniu lokalnej społeczności, a dokładnie założonego w 1953 roku Stowarzyszenia Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej (obecnie Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej). Pierwsze ekspozycje nowego Muzeum otwarto we wrześniu 1958 roku w uratowanej kamienicy przy rynku, zwanej domem Sedlaczka. Z początkiem kolejnego roku muzeum stało się oddziałem Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, natomiast od lipca było administrowane przez Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach. W 1990 roku Muzeum w Tarnowskich Górach przekształcono w samodzielną instytucję kultury, prowadzoną przez Gminę Tarnowskie Góry.
Zbiory
Model maszyny parowej ze szkoły górniczej w Tarnowskich Górach, lata 30. XX wieku
Choć z myślą o tarnogórskim muzeum obiekty gromadzono już od końca XIX wieku, nie wszystkie z nich trafiły ostatecznie do jego zbiorów. Eksponaty zebrane przed drugą wojną światową po jej zakończeniu w większości trafiły do istniejących muzeów w regionie. Część z nich później zwrócono, jednak otwarte w 1958 roku Muzeum w Tarnowskich Górach bazowało głównie na obiektach zebranych przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
W pierwszych latach pozyskano cenne zbiory, m.in. związane z okresem powstań śląskich i plebiscytu, z zakresu kultury ludowej oraz liczne zabytki dokumentujące górniczą przeszłość Tarnowskich Gór. Jeden z najważniejszych zakupów z pierwszych lat funkcjonowania Muzeum to kolekcja malarstwa zachodnioeuropejskiego, nabyta w latach 1965–1966 przez ówczesnego dyrektora Janusza Modrzyńskiego. To dwadzieścia obrazów, reprezentujących nowożytne malarstwo flamandzkie, holenderskie i włoskie, pochodzących z kolekcji ks. Michała Lewka, proboszcza parafii św. św. Ap. Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach w latach 1923–1967. Pozostałe cztery obrazy z tego zbioru zakupiło Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, przekazując je Muzeum w depozyt i blokując tym samym zakusy Muzeum Narodowego w Warszawie, które chciało przejąć całą kolekcję.
Portret Jana III Sobieskiego w zbroi, XVIII wiek, olej na płótnie
Niemały zbiór utworzyły obiekty związane z Janem III Sobieskim i jego epoką, gromadzone przez Muzeum w odniesieniu do pobytu monarchy w Tarnowskich Górach w 1683 roku. Portrety króla, grafiki przedstawiające Bitwę Wiedeńską, medale i plakiety oraz elementy ubioru i uzbrojenia to tylko część tej bogatej kolekcji. Innymi wartymi szczególnej uwagi zbiorami, cennymi ze względu na rzadkie występowanie w polskich zbiorach muzealnych, są tutejsze masonika i cyna. Te pierwsze związane są nie tylko z działającą niegdyś w Tarnowskich Górach lożą masońską „Silberfels”, ale również z wolnomularzami ze sporej części Europy. Wyroby cynowe pochodzą natomiast głównie z warsztatów śląskich, choć nie brakuje również obiektów z innych regionów.
Obecnie zbiory Muzeum liczą ponad 11 tysięcy muzealiów. Gromadzone są one w trzech działach: Historii, Etnografii i Sztuki.
Dział Historii to przede wszystkim obiekty związane z miejscowym górnictwem, miejskimi organizacjami, zabytki kartograficzne, ikonograficzne, starodruki i druki, a także militaria. Dział Etnografii poszczycić się może licznymi zbiorami, głównie z przełomu XIX i XX wieku, m.in. strojami ludowymi, biżuterią, meblami i innymi elementami wyposażenia wnętrz, sprzętami codziennego użytku i narzędziami, obiektami związanymi z obrzędowością, zabawkami dziecięcymi oraz dziełami lokalnych twórców nieprofesjonalnych. W Dziale Sztuki, oprócz malarstwa, sobiescianów i cyny, warto zwrócić uwagę na zbiór eksponatów związanych z tarnogórskimi cechami rzemieślniczymi, przykłady rzemiosła artystycznego, współczesne malarstwo, fotografię artystyczną a także prace lokalnych twórców nieprofesjonalnych.
Siedziba
Powstałe w 1958 roku Muzeum ulokowano w zabytkowej kamienicy na rogu rynku i ulicy Gliwickiej, do dziś będącej siedzibą tej instytucji. Powstanie budynku datowane jest na wiek XVI, czyli początki miasta. Z tego okresu, mimo licznych przekształceń w późniejszych epokach, pozostały piwnice, sień i pomieszczenia na parterze, gdzie podziwiać można sklepienia kolebkowe z lunetami i żaglaste. Tradycja głosi, że budynek ten gościł wiele znanych osobistości, które odwiedziły Tarnowskie Góry, m.in. cesarzową austriacką Eleonorę Gonzagę i królów polskich – Jana III Sobieskiego, Augusta II Mocnego i Augusta III.
Przez wieki, jako jedna z ze znaczniejszych w mieście, kamienica należała do zamożnych osób. Najstarszy znany jej właściciel to burmistrz Tarnowskich Gór Christoph Kraker, a najbardziej znany – kupiec Johann Sedlaczek, który w 1805 roku przeniósł tu swoją winiarnię, istniejącą od 1786 roku. Funkcjonuje ona do dzisiaj, wraz z restauracją, zajmując piwnice i parter budynku. Piętro kamienicy, gdzie znajdują się przestrzenie wystawiennicze Muzeum, wyróżniają cenne elementy wystroju: drewniane, polichromowane stropy, kamienny portal i sklepienie ze stiukowymi zdobieniami.
Renesansowy strop w głównej sali Muzeum w Tarnowskich Górach
Niewątpliwie walory historyczne i artystyczne budynku sprzyjają prowadzeniu w nim instytucji muzealnej. Ograniczenia przestrzenne i architektoniczne nie pozwalają jednak w pełni wyzwolić jej potencjału oraz sprostać standardom i wyzwaniom współczesności. Muzeum w Tarnowskich Górach od wielu lat zabiega więc o utworzenie nowej siedziby głównej. Nadzieję na jej powstanie ożywił niedawny wpis miejscowych zabytków dawnego górnictwa i hydrotechniki na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
