Wystawy

Opis wystawy

Wystawa upamiętnia przemarsz króla Jana III Sobieskiego i jego wojsk przez Tarnowskie Góry w drodze na odsiecz Wiednia. Monarcha zatrzymał się w mieście, należącym wówczas do Korony Czeskiej, w dniach 20–22 sierpnia 1683 roku. W Tarnowskich Górach pożegnał się z królową Marią Kazimierą i młodszymi dziećmi, a w dalszą wyprawę udał się z najstarszym synem Jakubem. Do wydarzenia tego nawiązuje tarnogórska kolekcja sobiescianów – obiektów związanych z postacią króla i jego czasami, której większą część zobaczyć można na wystawie stałej „Wiwat Jan III Sobieski”. Inicjatorem jej powstania był w latach 60. XX w. Janusz Modrzyński, długoletni dyrektor Muzeum w Tarnowskich Górach.

Na ekspozycji szczególną uwagę zwracają portrety Jana III Sobieskiego, w tym XVII-wieczne wyobrażenia monarchy – zarówno malarskie, jak i graficzne. Znajdują się wśród nich m.in. miedzioryt autorstwa Pietera Stevensa z drugiej połowy XVII wieku czy dzieło francuskiego grafika Simona Troyes Tomassina z 1696 roku, ukazujące popiersie króla w zbroi stylizowanej na rzymską. Wśród przykładów malarstwa ciekawostkę stanowią obecne na wystawie XIX-wieczne miniatury portretowe oraz obraz przedstawiający triumfalny wjazd króla do Wiednia po pokonaniu Turków – dzieło Zygmunta Grimera z 1840 roku, namalowane w Tarnowskich Górach.

W bogatym zbiorze medali i plakiet znajdują się m.in. medale wybite bezpośrednio po zwycięstwie w 1683 roku: dzieło Jana Kittela z wizerunkiem słońca pokonującego półksiężyc oraz medal wiedeński z panoramą miasta i sceną bitwy. Na wystawie pokazano również medale z okazji ważnych rocznic wiktorii wiedeńskiej: 200-lecia (1883), 250-lecia (1933) i 300-lecia (1983), a także pamiątki związane z potomkami Jana III – jak medal wybity w 1719 roku z okazji ślubu Klementyny Sobieskiej, wnuczki Jana III, z pretendentem do tronu angielskiego Jakubem Stuartem, czy medalik z 1862 roku wykonany z okazji odszukania szczątków potomków króla i upamiętnienia ich pomnikiem w kościele w Żółkwi.

Wśród rzeźb wyróżnia się popiersie króla odlane w warszawskiej pracowni Łopieńskich oraz przede wszystkim brązowy model konnego pomnika króla z postaciami husarzy przy cokole, autorstwa Zygmunta Langmana, wykonany w okresie międzywojennym przez Mikołowskie Zakłady Metalurgiczne.

Cennym elementem ekspozycji są militaria z epoki Sobieskiego. Należą do nich m.in. zbroje husarskie, kolczuga z misiurką, szable polskie i wschodnie, jatagan, strzelba janczarka. Na wystawie znajdują się także elementy stroju szlacheckiego – dwa pasy kontuszowe, guz oraz szkofia.

Warto podkreślić, że pamięć o wizycie Janie III Sobieskim jest w Tarnowskich Górach wciąż żywa – król pojawia się co roku jako jedna z głównych postaci Pochodu Gwarkowskiego, organizowanego podczas trzydniowego święta miasta na początku września. Jest również patronem jednej z głównych ulic w Śródmieściu. Przejawem tej pamięci jest jednak przede wszystkim tarnogórska kolekcja sobiescianów – jedna największych o tej tematyce w Polsce, poza Warszawą i Krakowem. O jej wyjątkowości świadczy również fakt, że związana jest z miejscem, gdzie Sobieski nigdy nie był władcą lub właścicielem ziemskim, a jedynie na krótko gościem.